Pamiątki patriotyczne

Czym są pamiątki patriotyczne?* Najróżniejszymi przedmiotami, które łączy to, że były świadkami naszej historii, dziejów walki, oporu, męczeństwa i wytrwałości w imię niepodległości naszej Ojczyzny. Oglądając je dzisiaj w formie zabytków muzealnych, powinniśmy postrzegać je jako element konkretnych momentów życia Narodu. W zbiorach Muzeum na szczególną uwagę zasługuje bransoleta okresu żałoby narodowej. Reprezentuje ona biżuterię, określaną dzisiaj jako narodową, patriotyczną czy właśnie – ze względu na formę i czarny kolor – żałobną. Spełniała ona w pewnym okresie naszej historii – głównie po masakrach 1861 roku oraz po Powstaniu Styczniowym niezwykle ważną funkcję społeczną odgrywając istotną rolę w szerzeniu treści patriotycznych. Była najbardziej osobistą i czytelną formą przekazywania uczuć i dążeń narodowych. Do tego typu biżuterii należy również pierścionek z orzełkiem. Jako symbol miłości, wierności i pamięci, pierścień przeistaczał się stopniowo, od początków XIX stulecia, w specyficzną odznakę za zasługi dla Ojczyzny. Stawał się znakiem rozpoznawczym dla licznych organizacji spiskowych, wreszcie emblematem narodowym – symbolem myśli i haseł patriotycznych w okresie niewoli, a potem już w wolnej Polsce. Takie pierścienie upamiętniały kolejne zrywy patriotyczne, historyczne rocznice, hasła i dążenia narodowe. Można więc powiedzieć, że cała historia walki o niepodległość znalazła swoje symboliczne upamiętnienie właśnie w biżuterii patriotycznej. W Muzeum zgromadzono też znaczny zbiór sztandarów wojskowych, harcerskich, szkolnych jak i innych organizacji społecznych, odwołujących się w swych działaniach do idei niepodległościowo-patriotycznych. Pośród odznaczeń wojskowych wybija się krzyż Virtuti Militari, dowód najwyższego bohaterstwa w walkach o wolność Ojczyzny, zaś pośród szabel pobudza wyobraźnię karabela z 1719 rok. Głęgoką zadumą i smutkiem napawają przedmioty wydobyte z grobów polskich oficerów w Katyniu i Miednoje: pagon oficerski, guziki, klamra od pasa i medalik z wizerunkiem Matki Boskiej Starowiejskiej oraz tabliczki identyfikacyjne służące przy ekshumacji zwłok…
* Na podstawie: Grażyna Kieniewiczowa, Pamiątki powstań narodowych, Warszawa 1988.